Hà Nội thay đổi phương thức tuyển sinh đầu cấp: Chuyển từ “tuyến” sang “gần nhà”
Từ năm học 2026–2027, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Hà Nội dự kiến sẽ áp dụng phương thức tuyển sinh đầu cấp theo tiêu chí học gần nhà thay vì theo “tuyến” như hiện nay. Đây được xem là bước cải tiến lớn trong công tác tuyển sinh đầu cấp (mầm non, lớp 1, lớp 6), mang lại nhiều thuận lợi cho học sinh và phụ huynh, đồng thời góp phần giải quyết bài toán giao thông và phân bổ học sinh hợp lý hơn tại các khu vực nội – ngoại thành.
Thực trạng tuyển sinh đầu cấp tại Hà Nội
Trong nhiều năm qua, Hà Nội duy trì hình thức tuyển sinh đầu cấp theo địa bàn phân tuyến. Cụ thể, các nhà trường sẽ phối hợp cùng UBND các phường, xã, thị trấn để thống kê số trẻ em trong độ tuổi đi học trên từng địa bàn. Dựa trên số liệu này, Phòng GD&ĐT tại các quận, huyện sẽ tham mưu việc phân tuyến cho các trường học phù hợp với năng lực tiếp nhận, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên.
Phương pháp này được triển khai nhằm bảo đảm tuyển sinh công bằng, chính xác và an toàn. Tuy nhiên, với tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, dân số tăng cao nhưng số lượng trường học lại không tăng tương xứng, nhiều phụ huynh gặp không ít bất cập khi phải cho con học ở trường xa nhà, dù ngay gần đó lại có một trường học khác nhưng không thuộc tuyến.
Bất cập từ chính sách tuyển sinh theo tuyến
Không ít phụ huynh bày tỏ sự bất bình vì con cái họ không được học trường gần nhà. Một minh chứng rõ ràng là trong mùa tuyển sinh năm 2024, hàng trăm phụ huynh đã kéo đến Trường Tiểu học Tây Mỗ 3 (quận Bắc Từ Liêm) để phản đối vì con họ không được nhận vào trường gần nhà.
Chị Ngô Hoài (quận Ba Đình) chia sẻ: “Trường học gần nhà chỉ để ngắm. Con tôi lẽ ra chỉ cần đi bộ vài phút là tới lớp, nhưng lại phải dậy sớm và đi học xa bằng xe máy vì không đúng tuyến. Thật sự bất tiện và phi lý.”
Việc này không chỉ gây áp lực cho phụ huynh và học sinh, mà còn tạo ra hiện tượng “chạy trường, chạy lớp”, góp phần vào tình trạng ùn tắc giao thông vào các giờ cao điểm tại các khu vực có trường học đông học sinh trái tuyến.
Học gần nhà – Giải pháp mới từ GIS
Trước yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn, Sở GD&ĐT Hà Nội sẽ chính thức ứng dụng hệ thống bản đồ số GIS (Geographic Information System) trong phân tuyến tuyển sinh từ năm học 2026–2027. Thay vì cố định theo “tuyến”, học sinh sẽ được đăng ký học tại các trường học gần nhà, dựa trên khoảng cách địa lý thực tế và dữ liệu số hóa.
GIS cho phép hiển thị và phân tích các yếu tố không gian như: vị trí nhà của học sinh, tuyến đường đi học, khoảng cách từ nhà đến trường, tình trạng giao thông,… Từ đó, việc phân tuyến sẽ được tiến hành khoa học, minh bạch và linh hoạt hơn, đảm bảo sự thuận tiện tối đa cho học sinh và phụ huynh.
Chị Hoàng Thị Linh (quận Thanh Xuân) bày tỏ kỳ vọng: “Sang năm con tôi vào lớp 1. Nếu được học trường gần nhà, cháu sẽ được ngủ thêm một chút, ăn uống đầy đủ, và không phải đi xa mỗi sáng. Với tôi, đó là một sự thay đổi rất nhân văn.”
Bài học từ TP Hồ Chí Minh
Trước Hà Nội, TP Hồ Chí Minh đã triển khai bản đồ số GIS trong công tác phân tuyến tuyển sinh từ 2 năm trước. Kết quả cho thấy việc này giúp giảm áp lực đưa đón học sinh, hạn chế tiêu cực trong tuyển sinh, đồng thời giảm ùn tắc giao thông đáng kể.
Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận những khó khăn phát sinh trong quá trình triển khai. PGS.TS Nguyễn Kim Hồng – nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TP.HCM – cảnh báo hiện tượng phụ huynh thuê nhà tạm gần trường tốt để xin học, sau đó chuyển về nơi ở cũ. Hệ quả là mục tiêu “học gần nhà” không còn chính xác, gây quá tải cục bộ tại một số trường.
Do đó, ông nhấn mạnh: “Muốn triển khai thành công phương án này, Hà Nội cần nâng cao chất lượng giáo dục đồng đều giữa các trường học. Khi chất lượng trường lớp tương đương, phụ huynh sẽ bớt tư tưởng ‘xin cho con học trường tốt’.”
Đồng bộ chất lượng giữa các trường – Điều kiện tiên quyết
Theo bà Phạm Thị Lệ Hằng – Trưởng phòng GD&ĐT quận Hà Đông, để tuyển sinh theo tiêu chí địa lý thực sự phát huy hiệu quả, điều quan trọng nhất là đầu tư đồng đều vào chất lượng giáo dục, từ cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học đến đội ngũ giáo viên. Cùng quan điểm, TS Nguyễn Tùng Lâm – Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý giáo dục Việt Nam – cho rằng, cần có cơ chế điều hòa số lượng học sinh giữa các trường để tránh tình trạng nơi quá tải, nơi không đủ chỉ tiêu.
Bên cạnh đó, việc đẩy nhanh tiến độ xây dựng trường học, đặc biệt tại các khu đô thị mới như Đông Anh, Hoàng Mai, Hà Đông, Nam Từ Liêm, là vô cùng cấp thiết. Đây là những nơi có mật độ dân cư cao và số lượng học sinh ngày càng lớn.
Lợi ích từ việc học gần nhà
Việc áp dụng mô hình tuyển sinh theo vị trí địa lý, ngoài ý nghĩa giảm tải cho học sinh, còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực như:
-
Học sinh có thể tự đi bộ đến trường, rèn luyện tính tự lập.
-
Phụ huynh không còn phải mất thời gian, công sức đưa đón.
-
Giảm tình trạng ùn tắc giao thông tại các điểm trường.
-
Tăng cường sự gắn kết giữa cộng đồng dân cư và nhà trường.
-
Tạo môi trường học tập quen thuộc, an toàn, giảm áp lực tâm lý cho trẻ.
Bà Nguyễn Thị Thu Hằng – Hiệu trưởng Trường THCS Yên Hòa (quận Cầu Giấy) đánh giá: “Tuyển sinh theo địa lý sẽ thuận lợi cho tất cả các bên: học sinh, phụ huynh, nhà trường và xã hội. Trẻ học gần nhà, dễ thích nghi và phát triển toàn diện hơn.”
Định hướng và chuẩn bị cho năm học 2026–2027
Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội – ông Trần Thế Cương – cho biết, việc tuyển sinh đầu cấp theo bản đồ số GIS là một định hướng phù hợp với xu thế hiện đại và sự phát triển của đô thị. Tuy nhiên, để triển khai thành công, thành phố cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, trong đó bao gồm:
-
Thu thập và số hóa dữ liệu địa chỉ cư trú chính xác.
-
Hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin để vận hành hệ thống GIS.
-
Đào tạo cán bộ, giáo viên và nhân viên phụ trách nhập dữ liệu, vận hành phần mềm.
-
Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và chính quyền địa phương trong việc kiểm tra, xác minh địa chỉ học sinh.
-
Xây dựng hệ thống phản ánh minh bạch để xử lý khiếu nại, bảo vệ quyền lợi phụ huynh và học sinh.
Chuyển đổi từ tuyển sinh theo tuyến sang tuyển sinh theo tiêu chí học gần nhà là một bước tiến lớn, phù hợp với nhu cầu thực tiễn và xu hướng giáo dục hiện đại. Nếu được chuẩn bị kỹ lưỡng và triển khai đồng bộ, phương thức mới này sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Thủ đô, giảm áp lực cho học sinh và phụ huynh, đồng thời tạo ra sự công bằng, minh bạch trong tuyển sinh đầu cấp.
