Tuyển sinh các ngành khoa học cơ bản đang gặp nhiều khó khăn trong việc thu hút thí sinh, trong khi nhu cầu nhân lực cho những ngành này đang ngày càng tăng. Đây là tình trạng đã kéo dài trong nhiều năm và gây ra nhiều thách thức cho các trường đại học. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, tỷ lệ tuyển sinh cho các ngành khoa học tự nhiên và khoa học sự sống vào năm 2022 lần lượt chỉ là 0,44% và 0,64%.
Tại nhiều trường đại học, điểm chuẩn vào các ngành học “hot” đang tăng cao do sự cạnh tranh mạnh mẽ. Trong khi đó, các ngành khoa học cơ bản như Địa chất học, Hải dương học, Thuỷ Văn học, Khoa học môi trường lại ít được quan tâm từ thí sinh.
Mặc dù những ngành khoa học cơ bản đóng một vai trò quan trọng trong phát triển bền vững của đất nước và có nhu cầu việc làm cao, nhưng khó khăn trong việc tuyển sinh dẫn đến lo ngại về tình trạng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong tương lai.
Một số ngành học chỉ tuyển được 5 – 10 sinh viên mỗi năm, và đối với một số trường đại học, số lượng sinh viên nhập học cho các ngành này rất thấp.
Theo Tiến Sĩ Trần Thái Sơn, Trưởng phòng Đào tạo tại Trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh), một trong những nguyên nhân chính gây khó khăn trong việc tuyển sinh cho các ngành khoa học cơ bản là do xu hướng xã hội và số lượng thí sinh dự thi tốt nghiệp theo tổ hợp môn khoa học tự nhiên đã giảm trong các năm gần đây. Điều này dẫn đến việc cung cấp nguồn nhân lực đầu vào cho các ngành này giảm đi.
Các phó giáo sư và tiến sĩ cũng đưa ra rằng, một số nguyên nhân khác gây ra sự thiếu hấp dẫn của các ngành khoa học cơ bản bao gồm:
- Thí sinh thường lựa chọn nghề nghiệp dựa trên tính thực tiễn, chạy theo các ngành “hot” như Công nghệ thông tin, Truyền thông, Tài chính – Ngân hàng, thay vì tìm hiểu về tiềm năng và quan trọng của các ngành khoa học cơ bản.
- Sự thiếu hụt thông tin trong xã hội về tiềm năng và triển vọng của các ngành khoa học cơ bản cũng làm cho các thí sinh ít quan tâm đến những ngành này.
- Các trường đại học và tổ chức truyền thông cần cải thiện công tác truyền thông để nâng cao nhận thức của thí sinh về các ngành khoa học cơ bản.
- Điều chỉnh cơ chế đào tạo và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các sinh viên tham gia các ngành khoa học cơ bản có thể giúp giải quyết vấn đề này.
Mặc dù có khó khăn, nhưng các trường đại học đang thực hiện một số biện pháp để thu hút thí sinh vào các ngành khoa học cơ bản. Một số biện pháp này bao gồm:
- Cấp học bổng toàn phần hoặc học bổng bán phần cho các thí sinh trúng tuyển vào các ngành khoa học cơ bản.
- Giảm mức học phí cho các ngành học này để làm cho việc học trở nên hấp dẫn hơn.
- Liên kết với doanh nghiệp và tổ chức quốc tế để cung cấp cơ hội học tập và làm việc thực tế cho sinh viên.
- Tăng cường việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh ngay từ cấp học phổ thông để họ hiểu rõ hơn về các ngành khoa học cơ bản và tiềm năng nghề nghiệp trong tương lai.
Nhưng mặc dù có những khó khăn, các ngành khoa học cơ bản vẫn cung cấp nhiều cơ hội nghề nghiệp đa dạng và hấp dẫn cho sinh viên sau khi tốt nghiệp. Các lĩnh vực công việc bao gồm công tác cho các doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức nghiên cứu, công ty khai khoáng, công ty năng lượng tái tạo, và nhiều lĩnh vực khác. Mức lương khởi điểm và tiềm năng phát triển của sinh viên tốt nghiệp trong các ngành này cũng khá lớn.
Để giải quyết vấn đề này, các phó giáo sư và tiến sĩ đề xuất rà soát lại nguồn nhân lực của các ngành khoa học cơ bản trong tương lai và thiết lập các chính sách và cơ chế đào tạo phù hợp. Đồng thời, cần có sự hợp tác giữa trường đại học và các doanh nghiệp để cung cấp thông tin và cơ hội học tập và làm việc thực tế cho sinh viên.
