Chương trình hướng nghiệp cho học sinh dân tộc thiểu số (DTTS) đang trở thành một phần quan trọng của Chương trình Mục tiêu Quốc gia về phát triển kinh tế – xã hội trong các vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 tại Việt Nam.
Nhằm cụ thể hóa mục tiêu này, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ, TB&XH) đã hợp tác với các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) thuộc huyện Đakrông và Hướng Hóa, tỉnh Thừa Thiên Huế. Họ đã tổ chức một chuyến tham quan và trải nghiệm làng nghề cho học sinh và người lao động DTTS đang tham gia vào các khóa học văn hóa và nghề nghiệp tại hai trung tâm trải nghiệm ở tỉnh Thừa Thiên Huế. Mục tiêu của chuyến đi này là giúp các học sinh và học viên DTTS có thêm lựa chọn và xác định được hướng nghiệp của họ.
Với tâm huyết và hào hứng, Hồ Thị Thiên, một học sinh lớp 11A và các bạn cùng lớp thuộc Trung tâm GDNN-GDTX huyện Đakrông đã sớm tập trung tại điểm xuất phát để tham gia chuyến tham quan. Sau hơn 2 giờ hành trình, đoàn đã đến làng nghề làm hoa giấy tại làng Thanh Tiên, xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Thông qua trải nghiệm này, Hồ Thị Thiên và các thành viên trong đoàn đã hiểu rằng hàng năm, vào dịp Tết, hoa giấy mới sẽ thay thế những bông hoa giấy cũ trên các trang thờ. Hoa giấy Thanh Tiên đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa tín ngưỡng của người dân xứ Huế suốt thời gian dài.
Sự đẹp và bền của hoa giấy, cùng với giá thành hợp lý, đã tạo ra nhu cầu lớn cho sản phẩm này. Nguyên liệu để làm hoa giấy được lấy từ thiên nhiên như thanh tre, giấy màu, giấy lụa, và thông qua bàn tay khéo léo và sự sáng tạo của các nghệ nhân, từ những vật liệu sơ khai này, họ đã tạo ra các loại hoa đẹp như loa kèn, cúc, sen, với hình dáng sống động, tươi tắn và rực rỡ.
Sau khi được hướng dẫn bởi các nghệ nhân về cách làm hoa giấy, các thành viên trong đoàn đã tự tay sáng tạo những bông hoa với nhiều màu sắc. Hồ Thị Thiên chia sẻ rằng chuyến trải nghiệm này đã cung cấp cho cô và các bạn nhiều cảm hứng và kiến thức về nghề nghiệp, đặc biệt là những nghề truyền thống phù hợp với khả năng của họ.
Chị Hồ Thị Hằng, một học viên của Trung tâm GDNN-GDTX huyện Đakrông, cho biết qua chuyến tham quan làng nghề, chị đã nhận thấy rằng làng nghề không chỉ là nơi duy trì và bảo tồn văn hóa truyền thống, sản xuất hàng hóa cho xã hội và tạo việc làm, mà còn là điểm đến du lịch thú vị. Làng nghề làm hoa giấy Thanh Tiên, vào thời điểm đoàn tham quan, đã thu hút nhiều du khách từ trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu và trò chuyện với các nghệ nhân. Tất cả đều thích thú khi tự tay làm những sản phẩm hoa giấy để mang về làm kỷ niệm.
Chị Hằng cho rằng nếu làng nghề dệt thổ cẩm tại huyện Đakrông nhận được sự đầu tư và phát triển, nó có thể tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho học sinh, thanh niên DTTS và thu hút khách du lịch. Điều này sẽ giúp người dân địa phương có thu nhập tốt hơn.
Tiếp theo, đoàn đã thăm làng nghề làm hương tại Thủy Xuân, TP. Huế. Tại đây, họ đã khám phá các công đoạn làm hương bằng thủ công. Để tạo ra một cây hương, công đoạn đầu tiên là chọn nguyên liệu bột hương. Sau đó, họ thực hiện công đoạn làm lõi hương từ thân tre chẻ nhỏ, phơi nắng nhiều ngày để khô và giòn. Bột hương sau đó được trộn dẻo và se quanh lõi hương một cách tỉ mỉ, sau đó đem đi phơi nắng. Làng hương Thủy Xuân đã cung cấp ra thị trường các loại hương thơm không sử dụng hóa chất. Hồ Thị Lê, một học sinh của Trung tâm GDNN-GDTX huyện Hướng Hóa, cho biết cô rất thích thú khi tham gia vào việc làm hương và hoàn thành được một cây hương.
Phó Giám đốc Trung tâm GDNN-GDTX huyện Hướng Hóa, Phạm Công Vũ, cho biết rằng chuyến trải nghiệm này là một trong nhiều hoạt động mà trung tâm tổ chức để định hướng nghề nghiệp thông qua trải nghiệm làng nghề. Đây là một cách tiếp cận thực tế về một số ngành nghề đối với học sinh, đặc biệt là học sinh DTTS. Qua trải nghiệm làng nghề, học sinh và người lao động có thể mở rộng hiểu biết về nghề nghiệp và nhận thức về giáo dục tinh thần gìn giữ, bảo tồn, và phát huy bản sắc dân tộc. Từ đó, họ có cơ sở để tìm hiểu thông tin về nghề nghiệp và xác định hướng nghiệp cho bản thân.
Ned, tại tọa đàm “Giáo dục nghề nghiệp gắn với việc làm và hướng nghiệp cho thanh niên DTTS” do Bộ LĐ, TB&XH tổ chức, đã xác nhận rằng công việc định hướng nghề nghiệp thông qua nhiều hình thức phong phú đang tiến đến việc giải quyết việc làm phù hợp cho học sinh và thanh niên DTTS. Nghị quyết của Quốc hội đã đề ra mục tiêu cụ thể, đến năm 2025, khoảng 80% người DTTS trong độ tuổi lao động sẽ được hướng nghiệp và hỗ trợ đào tạo nghề nghiệp.
Giám đốc Sở LĐ, TB&XH, Lê Nguyên Hồng, cho biết rằng công tác hướng nghiệp và đào tạo nghề cho thanh niên DTTS và miền núi cần sự hỗ trợ đồng bộ từ các tổ chức và đơn vị liên quan, nhằm xây dựng các mô hình cụ thể. Điều này rất quan trọng trong quá trình học sinh và người lao động DTTS xác định hướng nghiệp của họ. Hiện nay, nhiều chính sách về giáo dục hướng nghiệp và phát triển nghề nghiệp liên quan đến thanh niên DTTS đang được triển khai, góp phần nâng cao năng lực và cơ hội phát triển sinh kế cho thanh niên ở vùng đồng bào DTTS.
Tuy nhiên, công việc định hướng nghề nghiệp cho thanh niên DTTS vẫn còn nhiều hạn chế trong thực tế, do vai trò và vị trí của nguồn nhân lực thanh niên DTTS nhiều lúc chưa được nhận thức đúng mức. Chính sách đào tạo cũng chưa đồng bộ, và tổ chức thực thi chưa hiệu quả, cùng với kinh phí chưa đầy đủ. Do đó, công tác hướng nghiệp và đào tạo nghề cho thanh niên DTTS cần phát triển để nâng cao chất lượng và mở rộng quy mô.
Để giải quyết vấn đề này, cần tập trung vào việc xây dựng chính sách giáo dục nghề nghiệp cho thanh niên DTTS, với hệ thống giải pháp đồng bộ và toàn diện. Rà soát và bổ sung chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương, cũng như tăng cường hoạt động trải nghiệm để học sinh có thêm nhiều lựa chọn và tiếp xúc với thực tế hơn trong việc xác định hướng nghiệp của họ.